بسته‌بندی، حلقه مفقوده صنایع دستی ایرانی
در جهانی که هنر و طیف وسیعی از مظاهر آن در تمامی شئون زندگی بشر رخنه کرده است، برخورداری محصولات صنعتی نیز از حداقل استانداردهای هنری و زیبایی‌شناختی، امری طبیعی و ضروری محسوب می‌شود.
این موضوع وقتی که پای رقابت نیز به فضای صنعت تولید باز می‌شود، اهمیت دوچندانی را به خود اختصاص می‌دهد. چراکه مصرف‌کنندگان کالاهای صنعتی در عصر حاضر، علاوه بر کیفیت و کارایی محصولات تولیدشده، به زیبایی ظاهری آن نیز نگاهی ویژه دارد. همین امر موجب شکل‌گیری رشته تخصصی ویژه‌ای در دانشگاه‌ها بنام “طراحی صنعتی” شده است. طراحان صنعتی با درک و شناختی که به صورت توامان از صنعت و هنر دارند، تلاش خود را برای نزدیک‌ساختن جوهره سخت صنعت با طبع لطیف هنر بکاربرده تا علاوه بر طراحی محصولی زیبا، نتیجه نهایی را تا حدامکان با نیازهای روز مصرف‌کنندگان منطبق نمایند.
بسته‌بندی کالاهای صنعتی نیز از هر رسته و گونه‌ای که باشد، یکی از مهمترین مواردی است که امروزی توجه فعالین عرصه صنعت و تولید را به خود جلب نموده است.
چرا که مصرف‌کننده چنین محصولاتی به وقت خرید آنها، پیش از دقت و نظر‌کردن بر کارایی و کیفیت تولید، بسته‌بندی کالا را بررسی می‌کند. این بدان معناست که شیوه طراحی و انجام بسته‌بندی محصولات، تاثیر مستقیمی بر معرفی کالا به خریدار و ترغیب او به خرید محصول دارد. در اصل می‌توان گفت که بسته‌بندی ابتدایی‌ترین نمایه و معرفی‌نامه برای هر محصولی به‌شمار می‌آید. حال اگر کالای تولیدشده از ظرافت و شکنندگی خاصی برخوردار باشد، شیوه بسته‌بندی از اهمیت مضاعفی برخوردار می‌شود. چرا که در این صورت بخش بزرگی از بار حفاظت از محصول به هنگام جابجایی‌ها، بر دوش بسته‌بندی قرار داده می‌شود. این نکته در مورد بسته بندی محصولات صنایع دستی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
بسته‌بندی یکی از جدی‌ترین مشکلات صنایع دستی کشور است و موجب این شده است که گردشگران رغبت چندانی به خرید صنایع دستی به عنوان هدیه یا سوغات نداشته باشند. مشکلی که هنوز تدبیری برای آن در نظر گرفته نشده است. این در حالی‌است که بسته‌بندی تولیدات و آثار صنایع دستی و هنرهای سنتی، راه‌گشای حل بسیاری از مشکلات این عرصه خواهد بود، چرا که بسته‌بندی مطلوب و استاندارد وسیله ارتباط ذهنی خریدار و فروشنده بوده و موجب افزایش رغبت مشتریان برای خرید خواهد شد. بدیهی است این امر رونق فروش صنایع دستی در بازارهای داخلی و خارجی را در پی‌خواهد داشت. بسته بندی مناسب می تواند به عنوان نشان و سمبل خاص هر محصول شناخته شود. کالایی که بدون بسته بندی استاندارد و باکیفیت و متناسب با ارزش و ویژگی‌های محصول دربرگیرنده‌اش عرضه می شود، دارای هیچ نشان و مشخصاتی از آن محصول و محل تولیدش آن نیست. ارائه صنایع دستی با بسته‌بندی درخور و شایسته سبب می‌شود، تهیه آن راحت‌تر و در عین‌حال تمایل بیشتری برای خرید این نوع از محصولات وجود داشته باشد. با آن‌که بسیاری از تولیدکنندگان صنایع دستی به موضوع بسته‌بندی و نقش مهمی که این اقدام در زمینه فروش محصولات‌شان ایفا می‌کند پی برده‌اند، همچنان بسیاری از آنها آثار خود را در روزنامه‌ها و مقواهای بی‌کیفیت به خریدار تحویل می‌دهند.
در حال حاضر تولیدکنندگان و کارگاه‌های صنایع دستی جعبه تک برای عرضه محصولات‌شان ندارند و آثار ظریف و پرنقش‌ونگار پرداخته به دست هنرمندان، به شیوه‌ای کاملا نازیبا و ناشایست به خواستارانش عرضه می‌شوند. بدین ترتیب بسته‌بندی صنایع دستی، برای فعالین این عرصه به یک معضل تبدیل شده است.
حال این پرسش مطرح می‌شود که چگونه و از چه راهکارهایی می توان به گسترش بسته بندی در صنایع دستی ایران امیدوار شد؟ به نظر می‌رسد مرحله اول این اقدام فرهنگ‌سازی، ترویج و تبلیغ با دو مخاطب تولیدکننده و خریدار صنایع‌دستی می‌باشد. بکارگیری بسته‌بندی در محصولات صنایع‌دستی از سوی تولیدکنندگان و توقع خرید صنایع‌دستی همراه با بسته‌بندی مناسب از جانب خریداران، رویکرد نهایی این فرهنگ‌سازی است. این عمل زمان‌بر و نیاز به صرف هزینه دارد، بگونه‌ای که طی بازه زمانی 5 ساله و در قالب مراسمی همچون برگزاری کارگاه‌های آموزشی ترویجی، جشنواره‌های سراسری و مسابقات طراحی بسته‌بندی صنایع‌دستی از سویی و ترویج و تشویق هنرمندان صنایع‌دستی و مخاطبین صنایع‌دستی از طریق رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری از سوی دیگر امکان‌پذیر است. مرحله دوم ایجاد و گسترش بسته‌بندی در محصولات صنایع‌دستی، حمایت متولیان صنایع دستی در این خصوص است. اعطاء نمونه‌های رایگان، اختصاص تسهیلات با بهره کم و نیز غرفه و فضای نمایش و فروش به تولیدکنندگان صنایع دستی و بسته‌بندی صنایع‌دستی، تشکیل گروه‌های صنایع‌دستی جهت سفارش بسته‌بندی به صورت جمعی جهت تقسیم هزینه طراحی، سرشکن‌شدن هزینه تولید و حذف انبارداری، تشکیل بانک اطلاعات بسته‌بندی صنایع‌دستی به منظور سهولت دستیابی هنرمندان صنایع دستی به طراحان و تولیدکنندگان بسته‌بندی و حمایت، هدایت و بهره‌برداری از پایان‌نامه‌های دانشجویی رشته‌های طراحی‌صنعتی و گرافیک از جمله مصادیق این حمایت می‌باشد. مرحله سوم گسترش بسته‌بندی در محصولات صنایع دستی را می‌توان با اجرای برنامه‌های نظارتی و الزام‌آور از سوی نهادهای اجرایی به تحقق نزدیک نمود. نظارت بر تولیدات شرکت‌کنندگان نمایشگاه‌های صنایع‌دستی با هدف کنترل و تبلیغ استفاده از بسته‌بندی مناسب، بازدید و نظارت مستمر بر کارگاه‌های صنایع‌دستی به منظور کمک به رواج بسته‌بندی در محصولات تولیدی، ارتباط‌گیری و نظارت بر تولیدات فروشگاه‌های صنایع دستی با هدف همکاری و بهره‌مندی از بسته‌بندی مناسب و یکسان‌سازی بسته‌بندی صنایع‌دستی، تمدید و صدور پروانه تولید صنایع دستی به شرط داشتن بسته‌بندی در درصدی از کارگاه‌های تولیدی و پیگیری الزامات آتی فروش و عرضه کالاها از جمله درج ایران کد، شماره ثبت، نشان تجاری و … با ایجاد بسته بندی در تولیدات. همگی این موارد از جمله نمونه‌هایی است که رعایت و اجرای آنها نه تنها موجب سامان‌دهی نسبی بازار صنایع‌دستی کشور می‌شود، که از سوی دیگر مقدمات لازم را برای دستیابی به استانداردهای جهانی به‌منظور حضوری قدرتمندتر در عرصه بازارهای بین‌المللی فرآهم می‌کند.
موضوع بسته‌بندی اگرچه در بسیاری از محصولات صادراتی کشور مانند پسته، زعفران و غیره به علت تقاضاهای بازارهای مقصد و مسائل بهداشتی این اقلام شکل مناسب‌تری نسبت به گذشته به خود گرفته‌است، اما در محصولات صنایع‌دستی که نمونه آشکار میراث فرهنگی این مرزو بوم به شمار می‌آیند، هنوز بسته‌بندی مقوله‌ای است غریب که همت همگان را می‌طلبد تا بتوان جامه ای نو در خور شان این اقلام به یادگارمانده از نیاکانمان بر تن آنها پوشاند.
دیدگاهتان را بنویسید